รู้จักไรฝุ่น

ตัวไรทั่วโลกมีมากมายหลายกลุ่ม กลุ่มตัวไรที่อยู่ในบ้านเรา พบว่ามีมากว่า 23 ล้านปีแล้ว ซึ่งสมัยก่อนยังไม่มีบ้านคนตัวไรจะอาศัยอยู่ตามรังนกก่อน เพิ่งย้ายมาอยู่กับคนเมื่อ 10,000 ปีนี้เอง

นักวิทยาศาสตร์เพิ่งมาทราบว่า ตัวไรฝุ่นที่อยู่ในฝุ่นนี้เป็นสาเหตุสำคัญของการเกิดโรคภูมิแพ้ชนิดต่าง ๆ เมื่อปีพ.ศ. 2507 นี้เอง เช่น โรคโพรงจมูกอักเสบจากภูมิแพ้ หรือโรคแพ้อากาศ โรคหืด โรคเยื่อบุตาอักเสบจากภูมิแพ้ โรคผื่นแพ้ที่ผิวหนัง

ตัวไรฝุ่น (House dust mite) เป็นสัตว์ประเภท “แมง” อยู่ในพวกเดียวกับแมงมุม เห็บ หิด และตัวไรชนิดอื่น ๆ ที่ไม่จัดเป็นแมลงเพราะแมลงต้องมี 6 ขา แต่ตัวไรฝุ่นตอนเล็ก ๆ มี 6 ขา พอโตขึ้นมีเพิ่มอีก 2 ขา รวมเป็น 8 ขา

ในฝุ่นมีตัวไรฝุ่นหลายชนิด บางชนิดเท่านั้นที่เป็นปัญหาก่อโรคภูมิแพ้ และแต่ละพื้นที่ แต่ละประเทศอาจพบตัวไรฝุ่นต่างชนิดกัน

วงจรชีวิตของตัวไรฝุ่น

วงจรชีวิตของมันตั้งแต่เกิดจนตาย อายุรวมประมาณสองเดือน โดยเริ่มนับจากตอนที่เป็นไข่ ใช้เวลาฟักตัว 8-12 วัน กลายเป็นตัวอ่อนที่มี 6 ขา ต่อมาลอกคราบอีกหลายครั้ง กลายเป็นตัวอ่อนที่มีขาเพิ่มมาอีก 2 ขา รวมเป็น 8 ขา เรียกว่า นิ้ม ทุกครั้งที่ลอกคราบมันจะเจริญวัยขึ้น พออายุได้ 1 เดือนก็จะโตเป็นผู้ใหญ่มีขนาดประมาณ 0.3 มิลลิเมตร ตัวจะค่อนข้างใส ออกขาว ๆ ลำตัวกลมรี ผิวย่น ๆ เหมือนลายนิ้วมือคน มีขนตามขาและลำตัวทำหน้าที่รับรู้ มีตาแต่ดูอะไรไม่ได้ ไม่มีจมูก ไม่มีระบบทางเดินหายใจ แต่จะหายใจทางผิวแทน เมื่อมีการผสมพันธุ์ ตัวเมียจะออกไข่หลังผสมพันธุ์ 3-4 วัน โดยออกไข่ครั้งละ 1 ฟอง วันละ 3 ครั้ง ระหว่างออกไข่จะมีสารเมือก ซึ่งเป็นสารก่อภูมิแพ้ออกมาด้วย แล้วจะผสมพันธุ์กันใหม่ ออกไข่ไปได้เรื่อย ๆ ทุกวัน สรุปแล้วตัวเมียหนึ่งตัวกว่าจะแก่ตายที่อายุประมาณ 2 เดือน สามารถวางไข่ได้ประมาณ 80 ฟอง

ตัวไรฝุ่นแต่ละตัวจะถ่ายมูลวันละประมาณ 20 ก้อน แต่ละก้อนมีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลาง 0.01-0.04 มิลลิเมตร คิดง่าย ๆ ว่า ถ้าเอามูลของมันมาวางเรียงต่อกัน 100 ก้อน จะได้ความยาวแค่ 1 มิลลิเมตรเท่านั้นเอง เพราะมูลของมันเล็กอย่างนี้นี่เอง จึงปลิวตามลมตามฝุ่นได้สบาย ๆ

"ถ้าเราเอาฝุ่นบ้าน 1 กรัมมาตรวจจะพบว่ามีตัวไรฝุ่นปะปนอยู่ประมาณ 100-500 ตัว และมีมูลของมันอยู่ถึง 250,000 ก้อน"

ตัวไรฝุ่นกินอะไรเป็นอาหาร

อาหารของมันคือเศษผิวหนัง และรังแคจากมนุษย์และสัตว์เชื้อรา เศษแมลง ละอองเกสรต่าง ๆ และสารอินทรีย์ที่อยู่ในฝุ่น เศษซากของพวกเดียวกันเอง รวมทั้งมูลของตัวมันเอง เนื่องจากในมูลของตัวไรฝุ่นยังมีเศษอาหารที่ย่อยไม่หมดเหลืออยู่ มันจึงสามารถกินกลับเข้าไปใช้ประโยชน์ได้อีกถึง3 รอบ

อาหารที่มันชอบที่สุดคือ เศษผิวหนังของมนุษย์และสัตว์ ซึ่งในแต่ละวันผิวหนังของมนุษย์เราจะลอกหลุดวันละประมาณ 1.5 กรัม เพียงพอสำหรับเลี้ยงมันได้สบาย ๆ

ตัวไรฝุ่นชอบอยู่ที่ไหน?

ตัวไรฝุ่นไม่สามารถควบคุมอุณหภูมิภายในร่างกายให้คงที่แบบมนุษย์ได้ ถ้าอุณหภูมิต่ำหรือสูงไป มันจะเจริญเติบโตช้า วางไข่น้อย และตายเร็วขึ้น มันจึงชอบอาศัยอยู่ที่อุณหภูมิประมาณ 25-30 องศาเซลเซียส และความชื้นร้อยละ 75-80